Bonding Curve là gì? Cơ chế hoạt động và ứng dụng trong DeFi

1. Bonding curve là gì?

Bonding curve là một cơ chế tài chính trong lĩnh vực blockchain và DeFi (Decentralized Finance). Nó được sử dụng để quản lý giá trị của các loại tài sản kỹ thuật số và tạo ra các thị trường thanh khoản tự động trên blockchain.

Cụ thể, bonding curve là một công thức toán học (thường là hàm mũ hoặc hàm logarithmic) mà quy định mối quan hệ giữa lượng token được cung cấp và giá trị của chúng. Khi có người mua hoặc bán token, giá trị của token sẽ thay đổi theo một cách xác định bởi công thức của bonding curve.

Để giải thích một cách đơn giản, Bonding curve là một công cụ trong blockchain được sử dụng để quản lý giá trị của các loại tài sản kỹ thuật số, như token.

Hãy tưởng tượng một chiếc cân. Trong khi một bên của cân là số lượng token, bên kia là giá trị tài sản (ví dụ: Ethereum). Khi người mua hoặc bán token, chiếc cân sẽ điều chỉnh giá trị của token dựa trên số lượng token đã được mua hoặc bán.

Ví dụ, nếu nhiều người muốn mua token, giá của token sẽ tăng lên. Tương tự, nếu có nhiều người bán token, giá của token sẽ giảm đi.

Nhờ vào bonding curve, giá trị của token được điều chỉnh tự động dựa trên cung cầu của thị trường, tạo ra các thị trường thanh khoản tự động và minh bạch.

2. Cấu hình ban đầu và cơ chế hoạt động của Bonding Curve

a. Cấu hình ban đầu

Mỗi token trên Pump.fun có tổng cung cố định là 1 tỷ. Trong đó:

• 800 triệu token (80%) được đưa vào bonding curve để bán dần ra thị trường

• 200 triệu token (20%) còn lại được giữ lại để cung cấp thanh khoản sau khi token được chuyển qua DEX (PumpSwap hoặc Raydium)

Pump.fun sử dụng các “virtual reserves” (dự trữ ảo) để thiết lập mức giá ban đầu một cách hợp lý và chống thao túng. Giá token được xác định theo công thức x * y = k, trong đó:

• x là số lượng SOL ảo

• y là số lượng token ảo

• k là hằng số cố định

Người tạo token ban đầu không cần trả phí. Từ tháng 8/2024, người tạo còn có thể nhận lại 0.5 SOL nếu token hoàn thành bonding curve (nghĩa là có buyer thật).

b. Quy trình giao dịch

• Khi người dùng mua token, họ gửi SOL vào bonding contract. Hợp đồng sẽ tính giá theo số lượng token đã bán trước đó, sau đó mint token mới và gửi về ví người mua. Giá token sẽ tăng dần do cung giảm.

• Khi người dùng bán token, họ gửi token trở lại hợp đồng. Hợp đồng burn token đó và trả lại SOL dựa trên mức giá tại thời điểm bán. Nhờ đó, tổng cung giảm và giá có thể điều chỉnh.

c. Điều kiện hoàn tất bonding curve

Khi tổng giá trị token bán ra đạt khoảng tương đương ~85 SOL, 800 triệu token đã được mint hết. Lúc này:

• Bonding curve được coi là hoàn tất

• Token tự động chuyển sang PumpSwap (DEX của Pump.fun)

• Thanh khoản được thiết lập: 79 - 85 SOL + khoảng 207 triệu token. 0.015 SOL được giữ lại

• Một phần LP sẽ được burn vĩnh viễn để khóa thanh khoản, tránh rút rug pull

d. Các loại chi phí

Lưu ý:

• Toàn bộ giao diện chính thức của Pump.fun (bao gồm: pump.fun web app, pump.fun/advanced và ứng dụng mobile) không thu thêm phí nào khác ngoài bảng phí trên.
  
  

• Nếu bạn truy cập Pump.fun thông qua một giao diện bên thứ ba, có thể sẽ phát sinh thêm phí ngoài tầm kiểm soát của Pump.fun.
  
  

Phí chia cho người tạo token (creator):
Kể từ ngày 13/5/2025, creator sẽ nhận 0.05% từ tất cả phí giao dịch (bao gồm bonding curve và PumpSwap), áp dụng cho những token:

• Đã hoặc đang nằm trên bonding curve
  
  

Hoặc thuộc các canonical pools trên PumpSwap (do Pump.fun migrate tự động)

3. Ưu điểm của Bonding Curve

Hệ thống này mở ra một tiềm năng mới mẻ cho hệ sinh thái DeFi. Với Bonding curve, các nhà phát triển có thể xây dựng nền tảng cho một thị trường công bằng và hiệu quả hơn. Nguyên tắc của bonding curves cho phép các token được phát hành mà không cần phải dựa vào sự can thiệp của các sàn giao dịch trung gian hoặc sách lệnh. Thay vào đó, chúng tạo ra một thị trường tự điều chỉnh tự động phản ứng với hoạt động của các nhà giao dịch.

Bonding curve cũng thúc đẩy thanh khoản, cho phép người dùng mua hoặc bán token một cách nhanh chóng và linh hoạt. Hệ thống tự động hóa quy trình này, giúp những người cung cấp thanh khoản kiếm được lợi nhuận tốt.

Ngoài ra, cách thiết kế này cung cấp một giải pháp cho vấn đề tài chính trong các dự án. Bằng cách triển khai thuật toán này, các nhà đầu tư có thể dự đoán mức tăng trưởng và  mua token từ sớm. 

Cuối cùng, hệ thống này còn giúp sự tăng trưởng không “nóng” mà đó là sự bền vững. Thay vì có một lượng lớn token được bán ra ban đầu, làm cho giá của chúng tăng lên đột ngột hoặc giảm đi nhanh chóng, các token theo Bonding curve thúc đẩy dự án để đạt được mục tiêu của mình một cách cân đối và ổn định.

4. Ứng dụng của Bonding curve trong thị trường Crypto

Các ứng dụng của Bonding curve trong thị trường crypto là rất đa dạng và mang lại nhiều lợi ích cho cả nhà phát triển dự án và cộng đồng người dùng. Có thể kể đến:

Phát hành token 

Bonding curve cho phép dễ dàng phát hành token mới mà không cần sự can thiệp của các sàn giao dịch trung gian. Điều này giúp các dự án mới có thể nhanh chóng và linh hoạt trong việc phát hành và phân phối token của họ.

Tạo thanh khoản 

Bonding curve tạo ra một thị trường thanh khoản tự động cho các loại token. Nhờ vào cơ chế này, người dùng có thể dễ dàng mua hoặc bán token mọi lúc mọi nơi, tăng cường tính thanh khoản và khả năng tiếp cận của thị trường.

Quản lý cung và cầu 

Bonding curve tự động điều chỉnh cung cấp và cầu của token dựa trên hoạt động của thị trường. Điều này giúp duy trì giá cả ổn định và tạo ra một môi trường thị trường công bằng và minh bạch.

Bên cạnh đó, Bonding curve cũng được sử dụng rộng rãi trong các dự án DeFi để tạo ra những sản phẩm tài chính phức tạp hoặc sử dụng trong các DAOs (tổ chức phi tập trung) để quản lý quyền sở hữu và quyết định của cộng đồng.

5. Thách thức đối với Bonding curve

Mặc dù bonding curve mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng có những thách thức cần được giải quyết để tạo ra một hệ thống ổn định và hiệu quả. Đối mặt và vượt qua những thách thức này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển và thúc đẩy sự tiếp cận của Bonding curve trong thị trường Crypto.

Một số thách thức cần được giải quyết đối với Bonding curve:

• Thanh khoản không đủ;

• Biến động giá không mong muốn;

• Rủi ro liên quan đến tài chính;

• Điều chỉnh thị trường không hiệu quả;

• Khó khăn trong việc áp dụng.

6. Creator Fees và cập nhật ngày 13/5/2025

a. Ai được nhận creator fee?

Sau bản cập nhật ngày 13/5/2025:

• Các bonding curve chưa hoàn tất: Creator nhận một phần phí giao dịch ngay cả trong giai đoạn bán token.

• Các canonical PumpSwap pools: Tức là các pool được chuyển từ Pump.fun sang PumpSwap qua lệnh migrate chính thức.

b. Ai không được nhận?

• Token đã migrate sang Raydium: Do Raydium là bên thứ ba, không do Pump kiểm soát.

• Normal PumpSwap pools: Các pool tự tạo bằng tay, không thông qua chức năng migrate từ bonding curve.

c. Phân bổ phí giao dịch

• Tổng phí giao dịch: 0.3% mỗi giao dịch

  • 0.20% dành cho nhà cung cấp thanh khoản (LP)

  • 0.05% cho giao thức. Trong đó, nếu đủ điều kiện, một phần sẽ được trả cho creator.

  • 0.05% cho Creator

7. Lợi ích và rủi ro cho token creator

a. Lợi ích

• Tạo token dễ dàng không mất phí

• Được chia phí giao dịch từ người mua token nếu còn nằm trong bonding hoặc migrated đúng chuẩn

• Tiếp cận người dùng thông qua các mục hiển thị trên trang chủ Pump.fun (Trending, Category)

• Thu nhập trực tiếp 0.5 SOL nếu token hoàn tất bonding curve (Chỉ trong trường hợp có người mua sau bonding curve)

b. Rủi ro nếu không có buyer

• Token không được giao dịch => không vào được Trending/Category => không ai biết đến

c. Rủi ro nếu creator tự mua hết bonding

• Mất toàn bộ số SOL để mua hết 800 triệu token

• Sau khi migrate, nếu không có người mua tiếp, token gần như bị “đóng băng” trên PumpSwap

Không có thanh khoản tự nhiên => không thu hồi được vốn => lỗ 1% phí

6. Lời kết

Hi vọng thông qua bài viết đã giúp bạn phần nào hiểu được về Bonding curve. Bonding curve đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển và thúc đẩy sự phát triển của DeFi và cộng đồng blockchain. Với khả năng tạo ra các thị trường thanh khoản tự động và cung cầu tự động, Bonding curve mở ra những cơ hội mới và đóng góp tích cực vào sự phát triển của ngành công nghiệp blockchain. Tuy nhiên, để tận dụng được toàn bộ tiềm năng của nó, cần phải hiểu rõ những lợi ích và thách thức khi sử dụng Bonding curve.

Đọc thêm:

• Cách bảo vệ tài sản, ví điện tử an toàn và hiệu quả
• Rủi ro và tiềm năng khi tham gia đầu tư các dự án DeFi
• Dân chơi crypto cần làm gì nếu kinh tế suy thoái?